Home

29 september 2018 – Makassar

15:00 uur lokale tijd landing in Makassar. Op de luchthaven geven alle schermen 24 uur nieuws over de ontreddering in Palu. Het dodental stijgt. Symbool wordt een jonge verkeersleider van de luchthaven, die zich bevond in de instortende verkeerstoren. Het natuurgeweld is vele malen krachtiger geweest dan aanvankelijk was ingeschat. Ontluisterende beeldende. Op de kaart VN Sulawesi is te zien dat er eigenlijk maar een weg naar Palu is, en dat is de kustweg, die wij ook zullen nemen.

De klok gaat alweer een uur achteruit, het tijdsverschil met Nederland is hier 6 uur. Taxirit naar ons hotel. De uitgever heeft op Sulawesi geen eigen kantoor, dus we moeten de boeken zelf meezeulen. Een ander straatbeeld dan op Java. Namiddag kennismaking met vice-voorzitter van de faculteit Humanities van de Hassanudin Universiteit waar ik vrijdag zal spreken. Zeer open gesprek, hij verklaart dat zijn studenten op dit gebied weinig weten en dus graag veel informatie horen vrijdag. Zoals over de vraag: wie gaf nu eigenlijk het bevel voor de acties op Celebes? Wat voor man was Westerling nu eigenlijk? Een docent archeologie sluit zich erbij aan en vult betekenisvol aan: Let’s go beyond the myth. Het wordt duidelijk dat het hier niet meer gaat om de ene waarheid tegen de andere af te zetten. ‘Sharing and caring’, zegt deze docent, waarmee het gesprek in een sterke slogan is samengevat.

Ik vertel dat ik de kaart van de eerste actie, op 11 December 1946, in de VS heb gevonden in een archief en dat ik daarop de coördinaten heb ingetekend van die actie. Dat was iets ten zuiden van kampong Batoea. Jazeker, die kampong bestaat nog. 11 December is hier een jaarlijkse viering, vertellen de docenten. Ik bedenk mij dat wij daar in Nederland niets van weten.

Vertrek vanuit Makassar naar Madjene, 471 kilometer langs de kust. Met redacteur André, de vers uit Nederland gearriveerde vriend Pieter en chauffeur Syahril hebben voor de hele week een auto gehuurd. Syahril, een heel jonge knul die de auto behendig en voorzichtig door het verkeer loodst, neemt geen risico’s, het is zijn eigen auto. Buiten Makassar neemt de verkeersdrukte af en stijgt de snelheid, soms tot rond de 100. Huizen, bomen en gezichten zijn anders dan op Java. De gezichten zijn soms donkerder en gelaagder, de inleidende lach van de Javaan moet hier meer worden ontlokt door een openingsgroet van ons.

Na twee uur rijden verschijnen rechts de bergen, een ideale uitvalsbasis voor de guerrilla, en links is af en toe de zee zichtbaar. We zijn bij Barru, hier moet ergens in januari 1947 de beruchte foto genomen zijn waarop te zien is hoe 25 lichamen na executies in het veld liggen. In de baai van Parepare drinken we koffie, de stoepranden zijn hier vrolijk geverfd, de toko’s en huizen met kleurrijke vlaggen getooid. Ik drink ‘Celebes-koffie’. De naam ‘Celebes’ wordt hier vaak gebruikt, naast ‘Sulawesi’, en heeft geen politieke connotatie. Oproep voor het vrijdaggebed, Syahril verexcuseert zich. André bevestigt dat de gebeden door de luidsprekers hier langer duren dan in het Midden-Oosten.

Na uren rijden naderen we de poort van Polewali. Een merkwaardig idee dat in het Nationaal Archief in Den Haag allerlei mappen liggen met inbeslaggenomen materiaal uit Polewali, waaronder een schitterende tekening van een strijder te paard, waarop de tekst prijkt: ‘Liever ten onder in een zee van vuur dan opnieuw onder het juk van de Nederlanders’. We eten bij een familie langs de weg. En, ik moet het nu toch opschrijven: de beste nasi ooit. Ik prijs de kokkin, die geheimzinnig lacht, vereerd, maar ook zelfverzekerd. Over en weer fotograferen we elkaar, de meisjes willen graag een selfie met zo’n lange man, ik wil graag een familiefoto van hen. Als we de foto maken, giert een noodconvooi van ambulances voor Palu voorbij. In alle dorpen, op alle verkeersplein en zijn spontane inzamelingsacties's van jongeren. De streek is kleurrijk, arm en energiek.

We rijden Madjene binnen, na 9 uur in de auto redelijk gaar. Het hotel is een uitdaging (kleine dingen zoals geen wastafels, geen beddengoed - nu blijkt dat je dat zelf had moeten meenemen -, en een Karaoko-bar onder mijn kamer). Net als we in de lobby bespreken of we nog energie hebben om iets anders te zoeken, meldt het lokale organisatiecomité zich. In de lobby ontspint zich een gesprek over DST, Westerling, KNIL, Galoeng Lombok. En over een vrouw die nog zal terugkeren: Ibu Depoe, in de Nederlandse inlichtingenrapporten van 1946 aangeduid als ‘Vrouwe Depoe’. Ik vertel het verhaal van Vrouwe Depoe uit een politiek rapport uit 1947. Tijdens een bruiloft, op het hoogtepunt van de ceremonie, stak Depoe een kris in de onderbuik van de bruid. Mensen waren tamelijk bang van haar. Het verhaal is hier onbekend en geeft mij behoorlijk credits. Of het waar is, weet ik niet, wel dat de Nederlanders het in een inlichtingenrapport opschreven.

Het gesprek schiet van enthousiasme alle kanten op, we krijgen zeer veel impulsen, en na anderhalf uur praten scheuren we onszelf beleefd los om nog iets te eten.

© Maarten Hidskes - 30 september 2018

Meer Blogs